Logopedia https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia <p>„<strong>Logopedia”</strong><strong> jest organem Polskiego Towarzystwa Logopedycznego, wydawanym jako rocznik nieprzerwanie od roku 1960</strong>.</p> <p>W czasopiśmie publikowane są artykuły dotyczące kultury języka i biologicznych uwarunkowań rozwoju i zaburzeń mowy.</p> <p>Opis normy języka i zaburzeń językowych obejmuje perspektywę lingwistyczną (nauki humanistyczne), psychologiczną i pedagogiczną (nauki społeczne), oraz kliniczną (nauki medyczne). Czasopismo ma charakter interdyscyplinarny.</p> <p>„Logopedia” (ISSN 0459-6935, e-ISSN 2720-3891) jest beneficjentem programu MNiSW „Wsparcie dla czasopism naukowych”.</p> <p>Logopedia jest indeksowana w :</p> <ul> <li><a href="http://bazhum.pl/bib/journal/894/">BazHUm</a></li> <li><a href="https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-fe5b510f-c91d-4b68-82cd-d98e0bad9f31">Logopedia - CEJSH</a></li> <li><a href="https://kanalregister.hkdir.no/publiseringskanaler/erihplus/periodical/info.action?id=482343">ERIH PLUS</a></li> <li><a href="https://journals.indexcopernicus.com/search/details?jmlId=24783518&amp;org=Logopedia,p24783518,6.html">ICI Journal Master List Index Copernicus</a></li> <li><a href="https://pbn.nauka.gov.pl/core/#/journal/view/5e6f7d55878c28514547b074/current">POL-index</a></li> <li><a href="https://doaj.org/toc/2720-3891">Logopedia – DOAJ</a></li> <li><a href="https://arianta.pl/#/czasopismo/28482">Arianta</a></li> <li><a href="https://bibliotekanauki.pl/journals/1230/issues">Biblioteka Nauki</a></li> <li><a href="https://scholar.google.com/citations?user=ygX6nUgAAAAJ&amp;hl=pl">Logopedia - Google Scholar</a></li> </ul> <p>Ponadto, „Logopedia” jest indeksowana w katalogach Nukat i WorldCat oraz na portalu komunikacji naukowej INFONA i Researchgate <a href="https://www.researchgate.net/profile/Polskie-Towarzystwo-Logopedyczne">Polskie Towarzystwo Logopedyczne</a></p> pl-PL urszula.jeczen@mail.umcs.pl ( dr Urszula Jęczeń) admin@logopedia-ptl.pl (Admin) Sat, 06 Dec 2025 19:04:32 +0000 OJS 3.2.1.2 http://blogs.law.harvard.edu/tech/rss 60 Logopedia – lingwistyka kliniczna – biolingwistyka. Próba ujęcia systemowego https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/311 <p>W artykule dokonano próby różnicowej charakterystyki trzech subdyscyplin/paradygmatów lingwistyki stosowanej – logopedii, lingwistyki klinicznej i biolingwistyki. Dążąc do ujęcia systemowego, tj. maksymalnie kompleksowego, eksponującego elementy układu i ich powiązania, holistycznego, esencjalistycznego, kontekstowego, wzbogacając dodatkowo treść wątkami anagnostycznymi/eternalistycznymi, wykazano, że wszystkie lingwistyki mają wspólny parametr główny – mowę, zaś zasadniczo różnią się parametrami pomocniczymi. Różnice dotyczą głównie szczegółowego przedmiotu badań, stopnia zaawansowania refleksji metanaukowej oraz kwestii podejmowania/niepodejmowania badań wdrożeniowych.</p> Mirosław Michalik, Anna Krzyżak Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0 https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/311 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Wykorzystanie wyników badań grafematycznych i grafetycznych w teorii i praktyce logopedycznej https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/312 <p>Artykuł ma charakter przeglądowy i podejmuje próbę zarysowania głównych założeń oraz aktualnych kierunków badań w ramach dwóch subdyscyplin językoznawczych – grafematyki i grafetyki. Przedstawiono w nim podstawowe cele obu podejść badawczych, podkreślając wyraźną dystynkcję między nimi. Grafematyka koncentruje się na opisie systemowych jednostek pisma oraz ich funkcji w języku, podczas gdy grafetyka skupia się na materialnym, wizualnym i fizycznym wymiarze pisma oraz tekstu graficznego. Omówiono również wyniki najnowszych badań prowadzonych w Polsce, wskazując ich potencjalne zastosowania w teorii i praktyce logopedycznej. Celem artykułu jest ukazanie możliwości integracji ustaleń grafematycznych i grafetycznych w logopedycznym podejściu do pisma jako narzędzia komunikacji, szczególnie w kontekście diagnozy i terapii zaburzeń komunikacji pisemnej.</p> Ewa Wolańska, Adam Wolański Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/312 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Differences in Acoustic Features Between the Standard and the New Variant of Polish /ɕ/ https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/313 <p>The paper presents preliminary results of research on differences in selected acoustic features between two variants of the Polish alveolo-palatal voiceless sibilant: the standard realization of /ɕ/, and its fronted palatalized version [sj]. Four spectral parameters, namely standard deviation, skewness, kurtosis and center of gravity (COG) are analyzed to identify significant and distinctive spectral features of the tested fricative segments. The study also examines variation in the use of the two variants among the speakers and their occurrence depending on the preceding vocalic contexts. Statistical tests reveal significant differences between the two variants of the Polish phoneme in COG for the middle portion of the segment following three non-high vowels: /ɛ, ɑ, ɔ/.</p> Grzegorz Nawrocki, Robert Wielgat Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/313 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Standard postępowania logopedycznego w przypadku niewyhamowanych odruchów pierwotnych https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/314 <p>Celem artykułu jest przedstawienie zaleceń dotyczących diagnozy, planowania i prowadzenia terapii logopedycznej dzieci z niewyhamowanymi odruchami pozaorofacjalnymi. Pozaorofacjalne odruchy pierwotne to niewolicjonalne reakcje organizmu na określone bodźce, które mają fizjologiczny okres występowania w okresie prenatalnym i niemowlęcym, a następnie powinny ulec wyhamowaniu. Ich utrzymywanie się po tym czasie może zakłócać rozwój psychomotoryczny, w tym rozwój mowy. Choć odruchy te manifestują się poza przestrzenią ustno-twarzową, mogą wpływać na jej funkcjonowanie.<br>Na podstawie przeglądu literatury przedmiotu oraz doświadczeń badawczych i klinicznych autorki w artykule omówiono znaczenie wnikliwej diagnozy i zindywidualizowanej terapii logopedycznej w kontekście pięciu odruchów pierwotnych: ATOS, STOS, TOB, odruchu Moro i Galanta. Przedstawiono etapy logopedycznego postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w przypadku niewyhamowanych odruchów pierwotnych, z zachowaniem zasad modelu praktyki opartej na dowodach naukowych (ang. evidence-based practice – EBP).<br>Podkreślono konieczność interdyscyplinarnej współpracy z terapeutami odruchów, znajomości fizjologii, nieprawidłowości i konsekwencji występowania odruchów, a także uwzględniania czynników środowiskowych i rozwojowych w planowaniu oddziaływań terapeutycznych. Zaproponowany standard może stanowić punkt wyjścia do dalszych badań oraz dyskusji nad ujednoliceniem procedur postępowania w przypadku aktywnych odruchów pozaorofacjalnych.</p> Paulina Czarnecka Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/314 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Wykorzystanie USG w postępowaniu diagnostyczno-terapeutycznym. Wskazówki dla logopedów https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/315 <p>Celem niniejszej publikacji jest uzupełnienie standardu postępowania logopedycznego o ramy dla postępowania wykorzystującego instrumentarium tradycyjnie kojarzone z naukami medycznymi, tj. USG. Artykuł zawiera podstawowe wytyczne dotyczące obsługi urządzenia i realizacji sesji na potrzeby badania logopedycznego oraz proste wskazówki dotyczące analizy obrazu i zasady wykorzystania jej w postępowaniu diagnostycznym i terapeutycznym. Zastosowanie badania z wykorzystaniem USG może poszerzyć postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne.</p> Monika Łuszczuk Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/315 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Dysfagia neurogenna: znaczenie badań instrumentalnych oraz zintegrowanego podejścia terapeutycznego – perspektywa kliniczna https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/316 <p>Zaburzenia połykania (dysfagia) o podłożu neurologicznym są częstym następstwem chorób ośrodkowego układu nerwowego i stanowią istotne wyzwanie diagnostyczno-terapeutyczne w opiece interdyscyplinarnej. Prawidłowa identyfikacja mechanizmów leżących u podstaw dysfagii oraz wdrożenie zintegrowanego postępowania mają kluczowe znaczenie dla poprawy jakości <br>życia pacjentów oraz zapobiegania powikłaniom, takim jak zachłystowe zapalenie płuc, niedożywienie czy odwodnienie. Artykuł przedstawia aktualny stan wiedzy dotyczący fizjologii połykania, dysfagii neurogennej, możliwości diagnostyki instrumentalnej (FEES, VFSS), nadal ograniczonej w polskich warunkach klinicznych, oraz metod postępowania terapeutycznego. Szczególną uwagę poświęcono także wspomagającym nowoczesnym technikom leczenia, takim jak iniekcje toksyny botulinowej w obszar górnego zwieracza przełyku (UES), które w wybranych przypadkach umożliwiają poprawę pasażu gardłowo-przełykowego i zwiększenie szans na częściową lub całkowitą możliwość połykania drogą ustną. W pracy zaprezentowano studium przypadku młodego pacjenta z ciężką dysfagią ustno-gardłową po przebytym zapaleniu mózgu w wyniku zakażenia Mycoplasma pneumoniae, obrazujące możliwości funkcjonalnej poprawy w wyniku intensywnej terapii neurologopedycznej i leczeniu wspomagającemu. Podkreślono także znaczenie monitorowania postępów z wykorzystaniem obiektywnych narzędzi diagnostycznych.</p> Mateusz Szurek, Barbara Jamróz Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/316 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Analiza wybranych aspektów funkcjonowania psychospołecznego pacjentów po laryngektomii całkowitej https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/317 <p>Osoby po operacji usunięcia krtani mierzą się z wieloma problemami funkcjonalnymi, psychicznymi oraz społecznymi. Dotkliwą konsekwencją laryngektomii całkowitej jest utrata możliwości dźwięcznego porozumiewania się. Wczesne podjęcie rehabilitacji głosu i mowy zastępczej stwarza szansę powrotu do dźwięcznej komunikacji werbalnej oraz lepszego funkcjonowania psychospołecznego. <br>Celem pracy była analiza wybranych aspektów funkcjonowania psychospołecznego pacjentów po całkowitym usunięciu krtani. Grupę badaną stanowiło 25 osób po całkowitym usunięciu krtani. Byli to pacjenci objęci rehabilitacją głosu i mowy w Poradni Logopedycznej Szpitala Uniwersyteckiego nr 2 im. dr. Jana Biziela w Bydgoszczy oraz osoby będące członkami Bydgoskiego Stowarzyszenia Laryngektomowanych. Wśród badanych przeprowadzono autorską ankietę dotyczącą wybranych aspektów funkcjonowania psychospołecznego oraz rehabilitacji głosu i mowy.<br>Badania wykazują, że osoby po laryngektomii całkowitej mogą akceptować głos zastępczy oraz odczuwać satysfakcję z efektów rehabilitacji mowy i głosu. Opanowanie mowy zastępczej w stopniu pozwalającym na swobodne porozumiewanie się wpływa pozytywnie na funkcjonowanie w środowisku rodzinnym, zawodowym i społecznym.</p> Lidia Nawrocka, Zuzanna Wojnarowska Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/317 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Ocena skuteczności ćwiczeń typu Semi-Occluded Vocal Tract (SOVTE) w rehabilitacji głosu u pacjentów z chorobą Parkinsona. Badanie pilotażowe przed-po https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/318 <p>Celem pracy była ocena skuteczności ćwiczeń SOVTE, polegających na fonacji przez rurkę zanurzoną w wodzie, w rehabilitacji głosu u pacjentów z chorobą Parkinsona o fenotypie akinetyczno-sztywnościowym w I–II stopniu zaawansowania według skali Hoehn–Yahr. Badaniem objęto sześciu mężczyzn leczonych farmakoterapią dopaminergiczną w fazie „on”. Terapia trwała 12 tygodni i obejmowała cotygodniowe sesje indywidualne oraz ćwiczenia własne. Skuteczność oceniano przed i po terapii z wykorzystaniem kwestionariusza VHI, skali GRBAS oraz pomiarów MPT i współczynnika S/Z.<br>W efekcie wprowadzonego postępowania terapeutycznego odnotowano poprawę we wszystkich parametrach: średni wynik VHI obniżył się z 51,3 do 37,0 pkt (–27,9%), MPT wzrósł z 8,8 do 16 s, a współczynnik S/Z spadł z 1,58 do 1,28, co wskazuje na skuteczniejsze zwarcie fonacyjne i lepszą kontrolę wydechu. W skali GRBAS zaobserwowano redukcję nasilenia dysfonii.<br>Uzyskane wyniki potwierdzają, że zaproponowane postępowanie terapeutyczne stanowi skuteczną i bezpieczną formę rehabilitacji głosu u pacjentów z chorobą Parkinsona, poprawiającą dźwięczność, stabilność i nośność głosu oraz komfort komunikacyjny chorych. Ze względu na pilotażowy charakter i niewielką liczebność próby wyniki należy traktować jako wstępne.</p> Renata Gliwa-Patyńska Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/318 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Znaczenie gestów i rytuałów w komunikacji niewerbalnej osób ze spektrum autyzmu https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/319 <p>Celem niniejszego artykułu jest analiza niewerbalnych form komunikacji u dzieci ze spektrum autyzmu (ang. autism spectrum disorder – ASD). Szczególna uwaga poświęcona została gestom inicjującym kontakt interpersonalny, takim jak podanie ręki, kontakt wzrokowy, czy uśmiech. W oparciu o klasyfikację Ekmana i Friesena oraz z zastosowaniem analizy interakcyjnej dokonano systematyzacji zachowań obserwowanych w kontrolowanych sytuacjach diagnostycznych. Badania potwierdzają ograniczoną zdolność do używania gestów o charakterze kulturowym oraz zakłócone mechanizmy rytualizacji w komunikacji osób z ASD.</p> Ewa Boksa Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/319 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Dekodowanie intencji komunikacyjnych przez osoby z afazją https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/320 <p>Każde zachowanie interakcyjne ma swój cel – w każdej wypowiedzi realizowane są bowiem intencje mówiącego. Ową umiejętność osiągania celu założonego przez nadawcę wypowiedzi Stanisław Grabias nazywa językową sprawnością pragmatyczną, zaznaczając, iż nie istnieje interakcja, która nie zawiera intencji. Rozumienie intencji komunikacyjnych staje się zatem niezwykle istotnym elementem skutecznej interakcji. W niniejszym artykule podjęto próbę oceny i analizy dekodowania owych intencji przez osoby, u których w wyniku uszkodzenia lewej półkuli mózgu rozpoznano afazję. Ocenie poddano rozumienie funkcji pragmatycznych zarówno przez osoby z afazją motoryczną, jak i pacjentów z rozpoznaniem afazji sensorycznej.</p> Kamila Bigos Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/320 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Afazja motoryczna u dzieci do ósmego roku życia w ujęciu ilościowym – badanie własne z wykorzystaniem Testu Rozwoju Językowego (TRJ) https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/321 <p>Artykuł stanowi częściową prezentację przeprowadzonych badań w ramach przygotowania rozprawy doktorskiej dotyczącej deficytów językowych w afazji motorycznej u dzieci do ósmego roku życia. Afazja motoryczna, inaczej ruchowa, powstaje w wyniku uszkodzenia tylnej części dolnego zakrętu czołowego. Charakteryzuje się zaburzeniami zapamiętywania wzorca ruchowego narządów mowy. Do przeprowadzenia badań wykorzystałam wystandaryzowane i znormalizowane narzędzie psychometryczne do pomiaru kompetencji językowej dzieci – Test Rozwoju Językowego (TRJ). Artykuł prezentuje wyniki kompetencji językowej dzieci z afazją motoryczną.</p> Izabella Maria Leśniczuk Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/321 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Mechanizm paronimii w budowaniu zasobu leksykalnego dzieci z uszkodzonym słuchem https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/322 <p>Paronimia polega na kojarzeniu wyrazów dźwiękowo podobnych, co w konsekwencji prowadzi do zmiany znaczenia jednego z nich. U jej podłoża znajduje się mechanizm poszukiwania miejsca we własnym zasobie leksykalnym dla nowych słów. W artykule przedstawiono analizę paronimów pojawiających się w procesie przyswajania podstaw słowotwórstwa przez dzieci z uszkodzonym słuchem. Proces paronimii, mimo że traktowany jako zjawisko nienormatywne, jest także sposobem włączania do systemu leksykalnego nowych jednostek, a wnioski wynikające z jego charakterystyki mogą być wykorzystane na zajęciach z zakresu terapii surdologopedycznej.</p> Ewa Muzyka-Furtak Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/322 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Charakterystyka psychologiczna giełkotu oraz jego terapia https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/323 <p>W wielowymiarowym giełkocie bardzo ważną rolę ogrywają czynniki psychologiczne. Należą do nich przede wszystkim zaburzenia myślenia, zaburzenia uwagi słuchowej, obniżona świadomość językowa oraz impulsywność. Czynniki te powinny zostać uwzględnione w postępowaniu terapeutycznym. W artykule przedstawiono diagnozę i terapię osób z giełkotem, wykorzystując założenia terapii poznawczo-behawioralnej oraz własne propozycje.</p> Zbigniew Tarkowski Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/323 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Zapamiętywanie słów nacechowanych emocjonalnie przez osoby z okresu późnej dorosłości https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/324 <p>Celem artykułu jest analiza zależności między pamięcią, nastrojem i nacechowaniem emocjonalnym materiału werbalnego u osób w późnej dorosłości. Omówiono zmiany neurobiologiczne i poznawcze towarzyszące starzeniu, ze szczególnym uwzględnieniem zmian w zakresie funkcjonowania pamięci krótkotrwałej i emocjonalnej, a także koncepcje teoretyczne wyjaśniające mechanizmy adaptacji do starości. W badaniu wzięły udział osoby z dwóch etapów późnej dorosłości, zaś metodą była bezpośrednia reprodukcja materiału werbalnego bez odroczenia czasowego. Wyniki wskazują na istotną rolę emocji w procesach pamięciowych oraz na większą łatwość w zapamiętywaniu materiału pozytywnego przez osoby starsze, co stanowi podstawę do dalszych badań w tym zakresie.</p> Bartłomiej Kusy Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/324 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Głos i jego płeć – czynniki determinujące postrzeganie głosu jako kobiecego bądź męskiego. Przegląd badań oraz implikacje dla feminizującej terapii głosu u osób transpłciowych i różnorodnych płciowo https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/325 <p>W publikacji omówione zostały najważniejsze czynniki biologiczne i behawioralne, wewnętrzne i zewnętrzne, które determinują to, że słuchacze odbierają głos mówcy jako „kobiecy” bądź „męski”. Przedstawiono różnice anatomiczne w rozmiarze aparatu mowy u kobiet i mężczyzn wpływające na brzmienie głosu, różnice w prozodii i komunikacji pozawerbalnej. Omówiono czynniki zewnętrzne, takie jak reakcja odbiorcy oraz warunki sytuacji komunikacyjnej, a także znaczenie norm społeczno-kulturowych. Wprowadzone zostało pojęcie płci głosu. Wykazano, że zrozumienie mechanizmów determinujących percepcyjną płeć głosu jest niezbędne do stworzenia optymalnego, feminizującego głos planu logopedycznego dla osób transpłciowych i różnorodnych płciowo, które dążą do zmiany jego brzmienia tak, by był on zgodny z odczuwaną kobiecą tożsamością płciową (feminizacja głosu). Omówiono modele komunikacyjne, które uwzględniają specyfikę komunikacji osób transpłciowych.</p> Joanna Stempień Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/325 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Logopedyczne działania afirmujące głos i komunikację osób transpłciowych – zarys problematyki https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/326 <p>Osoby transpłciowe i różnorodne płciowo, których tożsamość płciowa nie jest zgodna z płcią przypisaną im przy urodzeniu, mogą doświadczać dysforii głosu, czyli poczucia niedopasowania głosu (i/lub wyuczonych wzorców komunikacji) do pożądanej ekspresji płciowej. Logopedyczne działania afirmujące głos i komunikację mogą pomóc osobom transpłciowym w redukcji dysforii głosu. Proces afirmacji głosu polega na zmianie cech głosu i mowy kojarzonych z płcią (m.in. wysokości, rezonansu i barwy głosu, cech prozodycznych mowy i ogólnych wzorców zachowań komunikacyjnych) w taki sposób, by korespondowały z tożsamością płciową osoby pacjenckiej (najczęściej obejmuje feminizację, maskulinizację lub neutralizację głosu i komunikacji).</p> Hubert Krzyszkowski Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/326 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Kształtowanie sprawności językowych przez trening muzyczny. O mechanizmach przetwarzania muzyki i mowy https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/327 <p>Związki muzyki i języka są przedmiotem wielu badań. Oprócz zachodzących między nimi podobieństw natury akustycznej, istnieją również wspólne cechy dotyczące procesów ich percepcji. Celem artykułu jest omówienie dostępnych w literaturze ustaleń, które dotyczą mechanizmów przetwarzania języka i muzyki. Szczególną uwagę zwrócono na przetwarzanie czasowe, ze względu na jego istotną rolę w procesach percepcyjnych i znaczenie w działaniach służących terapii zaburzeń mowy oraz stymulacji jej rozwoju.</p> Marta Wysocka Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/327 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Wpływ gry na skrzypcach na układ stomatognatyczny i artykulację – na podstawie badań uczniów szkoły muzycznej II stopnia https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/328 <p>Artykuł dotyczy problematyki wpływu gry na skrzypcach na układ stomatognatyczny i artykulację uczniów szkoły muzycznej II stopnia. Prezentowane w artykule badania miały na celu ocenę postawy ciała, funkcji narządu żucia i zaburzeń czynnościowych układu ruchowego narządu żucia oraz sprawności aparatu artykulacyjnego. Wyniki wykazały, że charakterystyczna postawa skrzypka i sposób trzymania instrumentu mogą prowadzić do wad postawy oraz zaburzeń układu stomatognatycznego, mających negatywny wpływ na artykulację.</p> Katarzyna Piwowarska Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/328 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Badania nad zaburzeniami mowy w schizofrenii w świetle językoznawstwa strukturalistycznego https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/329 <p>W prezentowanym tekście autor skupił się na analizie spójności wypowiedzi na dwu osiach: na osi paradygmatycznej i osi syntagmatycznej. Ta dwuwarstwowość relacji pomiędzy znakami językowymi umożliwia opis i charakterystykę wypowiedzi budowanych przez osoby chorujące na schizofrenię. Praktycznie od samego początku badań nad wypowiedziami osób chorujących na schizofrenię wskazuje się na zaburzenia spójności wypowiedzi. W psychiatrii wypowiedzi te określa się jako „sałatka słowna”. Artykuł pokazuje, że zaburzenia spójności mogą mieć różną kategorię. Odnosząc się do dotychczasowych badań, autor pyta: czy w wypowiedziach schizofatycznych wyrazy łączą się ze sobą z pominięciem zasad znaczeniowych (konotacji semantycznej), a spójność gramatyczna jest względnie zachowana? Gramatyka strukturalistyczna daje narzędzia do analizy wypowiedzi schizofatycznych pozwalające odpowiedzieć na tak postawiony problem badawczy.</p> Wojciech Lipski Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/329 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Słowo wstępne https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/336 Wojciech Lipski Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/336 Fri, 12 Dec 2025 00:00:00 +0000 Danuta Pluta-Wojciechowska, Diagnoza artykulacji dzieci i dorosłych DADID Podręcznik, karty diagnozy, zestawy obrazków, Bytom, Wydawnictwo Ergo-Sum, 2025, ss. 148 https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/334 Irena Polewczyk Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/334 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Danuta Pluta-Wojciechowska, Diagnosis of articulation in children and adults DADID Textbook, diagnosis cards, picture sets, Bytom, Ergo-Sum Publishing House, 2025, pp. 148 https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/335 Irena Polewczyk Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/335 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Trening sprawności leksykalno-semantycznej dla osoby dorosłej w duchu koncepcji „Montessori dla seniorów” https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/331 <p>Głównym celem artykułu jest zaprezentowanie treningu sprawności leksykalno-semantycznej w duchu koncepcji „Montessori dla seniorów” (inaczej aktywacji sensorycznej) na przykładzie studium przypadku 56-letniej kobiety, u której zdiagnozowano dysnomię w przebiegu łagodnych zaburzeń poznawczych (MCI). W artykule opisano przykładowe ćwiczenia leksykalno-semantyczne. Wskazano ich cel, zadania logopedy i pacjenta oraz proponowany materiał rozwojowy i pomoce dydaktyczne Montessoriańskie. Omówiony w artykule trening językowy dla osób dorosłych stanowi nowatorską formę grupowych bądź indywidualnych zajęć logopedycznych, opartych na założeniach holistycznej koncepcji wsparcia dla osób w podeszłym wieku i cierpiących na demencję, opisanej przez austriackie badaczki Lore Wehner i Ylva Schwinghammer.</p> Justyna Antczak-Kujawin Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/331 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Rozwijanie umiejętności komunikacyjnych dziecka z zespołem Bakera-Gordona https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/332 <p>W artykule został przedstawiony przypadek 5,5-letniego chłopca ze zdiagnozowaną ultra rzadką chorobą genetyczną, zespołem Bakera-Gordona. Omówione zostały najistotniejsze cechy tego zespołu oraz ich wpływ na ogólne funkcjonowanie pacjentów. Następnie zaprezentowano sylwetkę Szymona. Na podstawie danych uzyskanych z wywiadu, dostępnej dokumentacji medycznej oraz własnych obserwacji wskazano trudności rozwojowe chłopca w sferze motorycznej, sensorycznej, przede wszystkim jednak komunikacyjnej. Szczegółowa diagnoza umiejętności komunikacyjnych, uwzględniająca złożoność problemów chłopca, pozwoliła na zbudowanie planu działań terapeutycznych, w których kwestią najistotniejszą było stworzenie dla niego indywidualnego systemu komunikacji. Blisko czteroletnia współpraca z pacjentem umożliwiła dokładną analizę poszczególnych etapów terapii, jednocześnie pokazując te obszary, które nadal wymagają pracy. W części podsumowującej przedstawiono aktualne umiejętności komunikacyjne chłopca oraz wskazano najbliższe cele terapeutyczne.</p> Jolanta Sławek Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/332 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Wybrane elementy terapii logopedycznej nastolatków z trisomią 21 https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/333 <p>Kształcenie mowy i języka uczniów z trisomią 21 wymaga indywidualnego podejścia i specjalistycznej pomocy. Wczesna i systematyczna terapia, wsparcie w szkole i domu oraz indywidualne podejście są kluczowe dla rozwoju językowego i społecznego dzieci i młodzieży z zespołem Downa. Podstawą terapii osób, zwłaszcza ze zdiagnozowanymi nieprawidłowościami w rozwoju psychoruchowym, będzie ich wspomaganie na każdym etapie. Wsparcie udzielane osobom z trisomią 21, od momentu narodzin do wieku dorosłego przez zespół specjalistów, będzie obejmowało – w zależności od potrzeb – sferę motoryczną, intelektualną, społeczną, emocjonalną, somatyczną.<br>W artykule skupiono się na wybranych elementach terapii logopedycznej nastolatków z zespołem Downa, obejmujących sprawności związane z oddychaniem, fonacją i artykulacją, a także umiejętnościami mówienia, rozumienia, czytania i pisania. W pracy ukazano współpracę logopedy z trzema dobrze funkcjonującymi uczennicami w wieku 11 i 12 lat, które korzystają ze wsparcia logopedycznego od okresu niemowlęcego do chwili obecnej.</p> Ewa Kaptur Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/333 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000 Esej o logopedii w praktyce w kontekście marketingu usług https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/330 <p>Logopedia w praktyce opiera się w znacznej mierze na marketingu. W ujęciu marketingowym logopeda jest usługodawcą, a korzystający z jego usług są usługobiorcami, klientami lub konsumentami. Logopedia oferuje usługi naukowo-badawcze, diagnostyczne, terapeutyczne eksperckie oraz inne. Ponadto wytwarza pewne dobra. Poziom usług i dóbr logopedycznych decyduje o statusie logopedii w działalności praktycznej.</p> Zbigniew Tarkowski Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Logopedyczne https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/330 Sat, 06 Dec 2025 00:00:00 +0000